ATEŞ
Normalde sabit olan vücut ısısının yükselmesidir.Vücuda
zarar veren bir olay veya hastalığa yanıt olarak gelişir
Normal vücut ısısı (0.5-0.7 c) dalgalanma ile 37 derecedir.Günlük
ısı farkı 0.5-1 c olabilir.DİÜRNAL RİTM ilk 2 yaşta bu ritim yoktur.
18 aya kadar %50 çocukta ateş 37,8 2 yaştan sonra 37 derecedir.
ATEŞİN KLİNİK UYGULAMASI 1868 de başlamıştır.(144 yıl önce)
Burada; 18 yıl süren 25000 kişide milyonlarca ölçüm
yapılarak normal vücut ısısının 37 c normalin üst sınırının 38 c olduğunun saptanması ile olmuştur.
ATEŞ NEDEN YÜKSELİR
·
Enfeksiyonlar (viral-bakteriel) mikrobik
·
Mekanik travmalar
·
Tümörler
·
Kan Hastalıkları
·
Büyük ameliyatlar
·
Büyük kanamalar
·
Kırıklar
·
Otoimün Hastalıklar (vücudun kendi hücre ve
dokularına karşı reaksiyonlar) –Romatoid artrit-Skleroderma-Hoshimoto troidi-Adison
hastalığı-Bilier siroz
·
Aşırı sıvı kaybı
·
Aşı reaksiyonları
·
Terleme yetersizliği
·
İlaç zehirlenmeleri
·
Kawasaki hastalığı
·
Çevre ısısının yükselmesi
·
Triotoksikoz (zehirli guatr)
VÜCUT ISISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
·
Gün içi değişim 1.1 c dir diurnal ritim ( en
yüksek 13-19 arası)
·
Prematüre ve yeni doğanlarda ısı regulasyonu
zayıf yağ dokusu azdır.Vücut ısıları ortama göre değişir.Isı ayar mekanizmaları
gelişmediğinden kuvözde yaşatılırlar.
·
Erişkinler 0 derecede bile normal vücut ısısını
korur. Yeni doğanlar ancak 20-23 derecede normal ısılarını koruyabilir.
·
Egzersiz-fizik aktivite ısıyı 1 derece arttırır.
·
Heyecanlı-aşırı aktif çocuklarda ısı değişkendir
·
Sıcak hava-aşırı giysi-yemek sonrası ısı artar.
·
Triodin az çalışmasında düşük,çok çalışmasında
yüksek ısı oluşur.
·
Uyku ve anestezide ısı ayarı zayıflar.
ATEŞ ÖLÇÜMÜ
İdeali:Yatakta 30 dk dinlendikten, yemekten 1 saat sonra
kaka yapmadan ½-1 saat sonra.
Küçük bebeklerde:Rektal ve koltukaltı
5 yaşından sonra:Ağızdan
Termometre en az 3 dk tutulmalı.
REKTAL (popodan) ÖLÇÜM
Annenin kucağında yüzükoyun yatırarak termometre yağlanır
veya flexibl digital termometre ile ölçüm yapılır.
Makatta; çatlak veya yara varsa rektal alınmaz.
Rektal ateş 38 dereceye kadar normal kabul edilir.
LİKİT KRİSTAL PLASTİK BANT TERMOMETRELER
Astronotların uzay çalışmalarında takibi için
geliştirilmiştir.Alın,koltuk altına tek kullanımlık veya cilde yapıştırılarak
24 saatlik ısı takibi için kullanılır.
Güvenirlik ve hassasiyeti daha azdır.
İNFRARED (KULAKTAN ÖLÇER ) TERMOMETRELER
İlk 1 yaşta anatomik
nedenlerle ölçümlerin güvenirliği düşük
yeni doğanda hiç kullanılmaz.
Dış kulak yoluna hatalı yerleşimle hatalı sonuç çıkar.
ELLE ISI KONTROLÜ
Anneler bu konuda %80 üzerinde başarılıdır.
ATEŞ YÜKSELMESİNİN OLUŞUMU
Enfeksiyon kaynaklı olsun olmasın ateş yükselmesinde ortak
faktör DOKU YIKIMIdır.Doku yıkımı sonucu açığa çıkan ürünler,metabolizma
ürünleri,bakteri toksinleri PİROJEN leri oluşturur.Pirojenler kan yolu ile
beyindeki ısı regulasyon merkezlerini uyarır. Ateşi yükseltir.PİROJEN’ler Bakteri ,virüs,antigen gibi maddelerle
savaşan, onları yok etmeye çalışan Akyuvar (lökosit) serisi hücrelerden
salgılanır (endojen pirojen).
ATEŞLİ HASTADA ısı
düzenleme mekanizması bozulunca çevre damarları büzülür (üşütme-titreme hali)
ısı depolanması artar, ateş yükselir. SONUÇTA:
·
Kırıklık,uykuya meyil,bitkinlik,yaygın
ağrılar,huzursuzluk oluşur
·
El ve ayaklar soğur
·
Kalp atımı artar,yüz kızarır. Vücut ısısının 1 c
artışında kalp atımı dakikada 20 vuruş artar.
ATEŞLİ HASTAYA YAKLAŞIM
Ateş sadece bir belirtidir.
Hastalık değildir.Düşman da olmayabilir. Büyük olasılıkla;
DOST OLABİLİR.
·
Çok yüksek olmayan 39.5’den düşük veya uzun
sürmeyen ateşin çocuk için çok kötü bir etkisi olmaz.
·
Deneyler ATEŞ ‘in enfekte kişinin immünolojik
savunmasını arttırarak yararlı olabileceğini gösteriyor.
·
Ateşi düşürülmeyen çocukların; düşürülenlere
göre daha çabuk iyileştikleri gözlenmektedir.
·
İnsan lökositlerinin Fagosite(zararlı hücreleri
yenme) aktiviteleri ateş 38-40 derece iken
en üst düzeye varır.
·
Yüksek ateşte VİRÜSLERİN ÇOĞALMASI baskılanır.
ATEŞ FAYDALIMIDIR?
·
İnsanlarda:Nörosifiliz(frenji),gonokolesik(bel
soğukluğu) enfeksiyonlar,kronik brücelloz(malta humması)-uvevit,romatoid artrit
gibi hastalıklarda ateş tedavisinden sonra iyileşme görülür.
·
Deney hayvanlarında bazı enfeksiyonlarda
(pnomokok gibi) ateşin yükseltilmesi iyi sonuçlar verir.
·
Soğuk kanlı sürüngenler enfekte olduklarında
vücut ısılarını yükseltmek için sıcak yerler ve çevre şartlarına sığınırlar.
EN YÜKSEK VE EN DÜŞÜK ATEŞ
Ağır akciğer ve kalp hastalığı olan çocuklarda ateş oksijen
tüketimini ve kalp yükünü arttırarak zararlı olabilir.
Sağlıklı çocuklarda zararlı etki 42 dereceden sonra ortaya
çıkar.
42.6 dereceye yükselen ve devam eden ateşte kalıcı beyin
hasarı gelişir
46 derecenin üzerinde
ısıda dokular ölür.
Erişkinlerde bazen 44 -45 dereceye çıkan ateşlerde bile
sonradan hastaların iyileştikleri görülmüştür.
DÜŞÜK ATEŞ
32,7 derecede bilinç kaybı
Makattan 28 derecede ventriküler fibrilasyon ile ölüm oluşur. 28 dereceye kendiliğinden geri dönmez ancak özel metotlarla ısıtılarak
dönebilir.
Eskiden 28 derecenin altında yaşam imkansızdı şimdi
dokularda buz kristalleri oluşumunu önleyici sedatifler (Klorpromazin)
verilerek beyindeki merkezlere etki ile ısı geçici olarak 25-26 dereceye
düşürülür.Beyin dolaşımı 15-20 dk durdurularak önemli operasyonlar
yapılmaktadır. (hibrnasyon)
NEDENİ BİLİNMEYEN ATEŞ
Üç haftadan uzun süren : Hastane tetkiklerinde sebep
bulunamayan ateştir.
ATEŞİN DÜŞÜRÜLMESİ –DÜŞÜRÜCÜLER
ASPRİN :Alındıktan
yarım saatten kısa bir sürede kanda yükselir.Bir saat içinde zirve yapar.Son
dönemlere kadar 1897 den beri 115 yıldır en yaygın kullanılan ilaçtır.
Ülserli-Astımlı kişilerde kullanılmaz.
Reye Sendromu ile ilişkisi göz ardı edilmemelidir.Bu sendrom
1963 yılında Avusturalyalı patalog REYE tarafından tanımlanan; Karaciğer ve
M.S.S bozuklukları ile seyreden,öldürücü olabilir diye düşünülmüş bir hastalıktır
4 -12 yaş arasında daha çok görülür.
İnfluenza (grip virüsü) veya suçiçeği ile enfekte çocuklarda
Asprin alımı ile ilşikisi olabilir.Bu nedenle 1980 den başlayarak Asprin
kullanımında belirli bir azalma olmuştur
1982 de grip ve suçiçeği seyrinde kullanılmaması 1986 da 12
yaş altında kullanılmamamsı önerilmiştir.
Henüz yayınlanmamış birkaç yüz vaka vardır. (1986 da 150
vaka)Aynı yıllarda bir çok ülkede özelliklede İngiltere de uzun yıllar Asprin
kullanılmasına rağmen yayınlanmış vaka yoktur.U.S.A da yıllık 400 vaka.
Bazı
araştırmacılar grip ve suçiçeğinin seyrinde parecetemol veya başka ilaç kullananlarda hatta hiç ilaç kullanmayanlarda
da Reye Sendromu görüldüğünü kısıtlamanın gereksiz olduğunu ekonomik sebepleri
olabileceğini düşünülmektedirler.
Ayrıca
salisilat dışında bazı toksik etkilerin,birçok metabolik hastalıkların ve bazı
enfeksiyon durumlarının Valproat gibi bazı ilaçlarında Reye sendromunu taklit
ettiği bilinmektedir.
Sonuç: Suçiçeği ve influenzeda kullanmamalıdır.
Son görüşler Asprinin GENETİK YATKINLIĞI olan çocuklardaki virüs enfeksiyonları
seyrinde bazı enzimlere etki ile bu sendromu oluştırduğu görüşü hakimdir.
Bu nedenle diğer virüs hastalıklarında da dikkate
alınmalıdır.
PARACETEMOL
1950 den beri yaygın kullanılmaktadır .Alındıktan 2 saat
içinde vücut ısısı yarım derece düşürürür aç karnına alınmalıdır.En üst düzey 30-60 dakikada
oluşur.
Aşırı doz öldürücü karaciğer nekrozu yapar.
Zehirlenmesi karaciğer nakli gerektiren sebeplerdendir.Çok
dikkatli doz ayarı yapılmalıdır.
IBUPREFEN
Paracetemol ilk saatlerde daha etkili iken uzun saatler için
ıbuprefen daha etkilidir ve etkisi daha uzun sürer .En üst düzey 2 saatte
6 Aydan küçük ve 7 kg
dan aşağı çocuklara verilmez
KETEPROFEN (Profenid)
6 aylıktan küçüklerde kullanılmaz.
Kusma-bulantı ve geçici hipotermi yapabilir.(aşırı ateş
düşüklüğü)
ARDIŞIK TEDAVİ
(Aynı gün içinde iki ateş düşürücü ilacın ard arda
verilmesi)
Ardışık tedavide ilaç yan etkileri artar.
Önce tekli tedavi denenmelidir.
Ard arda ilaç; çocuğun
sıkıntısını gidermekten çok ailenin sıkıntısını gidermeye yöneliktir.
İlk olarak 1970 de denemiştir.
Tekli ilaçtan daha
etkili ve güvenilir olduğu ispatlanmamıştır.
Ateş düşürücülerin yüksek dozları ciddi karaciğer zehirlenmesi
yapar.
Ibupropfen+paracetemolün birlikte kullanımının.Sinerjistik
toksisite ile böbrek yetmezliği , tübuller nekroz yaptığı bilinmektedir.
Ailelerin ateş düşürücüleri,özellikle parecetemolü zararsız
bir ilaç gibi düşünmesi büyük risktir.
Doğru olanı her zaman tek ilaç kullanımıdır.