Biluribin
birikmesi sonucu derinin sarı renk almasıdır.
BİLLURİBİN: Kırmızı kan hücrelerinin içindeki
hem’in yıkım ürünüdür.
a- Direkt
billuribin: (Suda
çözünebilen) Konjuge
b- İndirekt
Billuribin: (Suda
çözünemeyen) Ankonjuge olarak iki tiptir.
İndirekt
billuribin karaciğerde glukoronil transferaz enzimi ile direkt billuribine;
karaciğerden safra kanalına oradan da dışkı ve idrarla atılan ürobilinoidlere
dönüşür.
Barsaktan
geri emilmez(ancak çok küçük bir kısım dışında).
YENİ DOĞAN SARILIĞI: Karaciğerin olgunlaşma eksikliğine
bağlı iyi huylu bir nedenden, hayatı tehdit eden; metabolik hastalıklar,
anatomik bozukluklar (safra kanalları yokluğu gibi) çok geniş bir dağılım
gösterir.
KANDA DİREKT BİLLURİBİN ARTIŞI : Enfeksiyonlar, metabolik,
sindirim sisteminin anatomik bozuklukları, ilaç ve toksinlerin etkileri ile
oluşur.
ENDİREKT BİLLURİBİN ARTIŞI: Fizyolojik sarılık, anne sütü
sarılığı, kan uyuşmazlıkları, sindirim sistemi anatomik bozuklukları, vücut içi
kanamalar, metabolik hastalıklar(G6PD eksikliği) , ilaçlar ve toksinlerle de
oluşur.
Bu geniş
konuyu fizyolojik, kan uyuşmazlığı, anne sütü sarılığı ile sınırlıyorum.
Tüm yeni
doğan sarılığı nedenleri artmış billuribin üretimi ile azalmış atılım arası bir
dengesizlikten doğar.
Kan grubu
uyuşmazlığı, kan hücrelerinin enzim eksikliği veya yapısal bozukluk nedeni ile
hemolizi (erimesi), prematüre bebeklerde kan hücrelerinin kısa ömürlü olmaları,
şeker hastası annelerin çocuklarında polisitemi (kan fazlalığı) bebekte iç ve
deri altı kanamalar ve sepsis (mikrobun kana karışması), hepsi artmış kan
yıkımı nedeni ile billuribinin yükselmesine yol açar.
Sarılık
tipik olarak yüzde göz içinde başlar aşağı doğru ilerler en son avuç içi ve
ayak tabanları da sararır. Bunun hızlı ilerleyişi risk göstergesidir.
FİZYOLOJİK
SARILIK (Tedavi gerektirmez)
Billuribinde
yaşamın üçüncü gününde beyaz ve siyah bebeklerde 5-6 mg/dl , doğulu bebeklerde
ise 5. Gününde 10-14 mg/dl yükselme olur.
Bu
yükselmenin nedeni kırmızı kan hücrelerinin yüksek kitlesi ve kısa yaşam
süreleri nedeni ile artmış yıkım sonucu billuribin üretiminin fazlalığı,
karaciğer gelişim yetersizliği ile özetlenebilir.
PATOLOJİK
SARILIKLAR (Tedavi gerektirir)
En sık
rastlanan kan uyuşmazlığı, sepsis, polisitemi, karaciğer enzim defektleri ile
oluşan hastalıklardır.
Patolojik
Sarılık Kriterlerİ:
·
Sarılığın
ilk 24 saatte görülmesi
·
Total
serum billuribin düzeyinin günde 5 mg/dl den fazla artması
·
Gününde
yenidoğanın biluribin düzeyinin 15 mg/dl den yüksek olması
·
Klinik
sarılığın gününde doğanda 1, prematüre doğanda 2 haftadan fazla sürmesi
·
Dışkını
renksiz idrarın koyu olması
ANNE SÜTÜ SARILIĞI
Bebeklerin
%30-60 ında birinci haftanın sonuna doğru gelişir. Meme emen bebeklerde mama
alanlara göre billuribin düzeyleri 3 kat fazla olabilir. Bu yükseklik iki üç
haftadan üç aya kadar uzayabilir.
Sonraki
gebeliklerde de tekrarlayabilir.
Bu kadar
yüksek oranda oluşu, iz bırakmadan iyileşmesi anne sütü sarılığını fizyolojik
bir olgu olarak düşündürmektedir.
Oluş
mekanizması tam bilinmemekle birlikte anne sütünde en direkt biluribini direkt
billuribine çeviren glukoronil transferaz enzimini bloke eden pregnandiol’ün
etkisinin olduğu düşünülmektedir.
Billuribin
düzeyi fototerapiye rağmen düşmüyorsa anne sütü 24 saat (en fazla 48 saat )
kesilebilir. Billuribin düzeyi hızla düşer. Bu süre içinde anne sütü sağılmalıdır
(emzirmenin devamı için).
Anne sütü
tekar verildiğinde 1-2 mg lık artışlar olabilir.
Amerikan Pediatri Akademisi anne sütü alan
sağlıklı, gününde doğmuş bebeklerde anne sütünün kesilmesini önermemekte ve
daha sık emzirmeyi desteklemektedir.
Ayrıca fototerapi alan bebeklerde de
anne sütü ile beslenmenin devamını önermektedir.
KAN GRUBU UYUŞMAZLIKLARI
1- Rh
UYUŞMAZLIĞI:
Kırmızı
kan hücrelerinin zarında D antijeni varsa Rh (+), yoksa Rh(-) olarak sıhıflama
yapılır.
Rh uygunsuzluğu için temel faktörler:
·
Rh
(-) anne bebeğinin Rh(+) olması
·
Gebelik
süresince fetüsün (ceninin) kan hücrelerinin anne dolaşımına geçmesi (1ml kan geçmiş olması anneyi sentitize
etmeye yeter.)
·
Anne
de Rh(+) kan hücrelerine karşı (D antijenine karşı) antikor oluşması
·
Bu
antikorların plesenta yolu ile fetüse geçmesi. Fetüse geçen Rh(+)antikorların
fetüs kırmızı kan hücrelerine yapışarak hemoliz(kan erimesi) yapmasıdır.
Gebeliklerin%9 unda
Rh(-) anne Rh (+) bebek taşır.
İlk gebelikte Rh
uygunsuzluğuna bağlı sarılık enderdir fakat sonraki gebeliklerde artar.
Hastalık
hafif , orta, ağır olarak derecelendirilir.
Hafif tipinde kordon kanı billuribini 4 mg/dl den
düşüktür. Genellikle erken fototerapi dışında tedavi gerektirmez.
Orta tipinde kordon kanı billuribini 4
mg/dl den yüksektir. Tedavi edilmezler ise risk vardır.
Kordon
kanı hemoglobini 12g/dl altında, billuribin 5mg/dl üstünde ise acil kan
değiştirilir.
Ağır tipinde ise bir çoğu ölü doğar.
Rh
uygunsuzluğunda tedavi için fototerapi, kan değişimi, medikal tedaviden
yararlanılır.
KAN DEĞİŞİMİ:
Bebeğin
sentitize olmuş(hassas kılınmış) kan hücrelerinin vücuttan atılması için
uygulanan bu metotla bebeğin hassaslaşmış kan hücrelerinin %85 i değiştirilir.
Bu
değişim bebeğin kan hacminin iki katı kanla yapılır.
Göbek
toplar damarından sokulan bir katater ve üçlü musluk yolu ile bebekten alınan
kan atılmak için bir torbada toplanırken musluk çevrilerek verici kanı katater
vasıtası ile verilerek yapılır.
Kan değişimi
gerektiren billuribin düzeyleri:
Doğumu takıben 24-48 .
saatte 25mg/dl ve üzeri ise
49-72 saatte ve
sonrası 30mg/dl üzeri ise
MEDİKAL TEDAVİ :
Karaciğerde
glukoronil transferas enzimini aktive etmek için fenobarbital hem koruyucu
olarak doğum öncesi anneye, hem de tedavi olarak doğum sonrası bebeğe verilebilir. Ayrıca; nikotinamid,Silofibrat,
Aktif Kömür, Agar, Kolestiramin gibi ilaçlar kullanılabilir fakat yan etkileri
nedeni ile fazla itibar görmemektedirler.
KORUNMA
İÇİN : Doğum öncesi eşi Rh(+) olan tüm Rh(-) annelere
gebeliğinin 28. Haftasında cooms testi yapılarak (-) olanlara Rh immunglobulin
(anti D).
Ayrıca Rh(+) bebeği
olan tüm Rh (-) annelere de doğum sonrası ilk 72 saat içinde Rh immunglobulin
(Anti D) yapılmalıdır.
2- A-B-0 UYUŞMAZLIĞI :
Genellikle anne 0, bebek A veya B grubuna sahipse oluşur.
Gebeliklerin
%15 inde anne 0 grubu bebek A veya B
grubundandır.
Gebeliklerin
ancak %3ünde uyuşmazlık saptanır.
Rh
uygunsuzluğuna göre daha hafif seyreder. Sarılık ilk 24 saatte başlar.
Kansızlık genellikle hafiftir. Bu uyuşmazlık çok nadiren beyin hasarına sebep
olur.
Tedavide
fototerapi uygulanır. Fototerapi derideki endirekt billuribini direkt
billuribine çevirerek safra ile atılmasını sağlar ve billuribin düzeyini
düşürür. Foto terapiye billuribin düzeyi düşene kadar devam edilmelidir.
Foto terapinin
gerektiren billuribin düzeyleri :
24-48 saatlik bebekte
15 mg/dl ve üzeri ise
49-72 saatlik
bebekte 18 mg/dl üzeri ise
72 saatten sonra
20mg/dl üzeri ise.
Foto
terapi uygulanır.