DEMİR EKSİKLİĞİ

                    Demir organizmanın çok önemli ve de eksikliği en çok görülen bir elementidir.

Çocuklarda  vücut demirinin %65 i demir içeren hem grupları ve protein yapısındaki globulinden oluşan ve kanın rengini veren HEMOGLOBİNde ,  %10 u kaslarda bulunan renkli pigment MYOGLOBİN de   %25 i de karaciğer, dalak ve kemik iliğinde depo şeklinde FERRİTİN -HEMOSİDERİN de bulunur.

                    Hemoglobindeki hem   akciğerden dokulara oksijen taşır.  Myoglobindeki hem   oksijeni  depolar ve kaslarda oksijen yetersizliği durumunda bu oksijen serbest hale geçerek kullanılır.

Besinlerle alınan demir oniki parmak barsağı ve ince barsakların ilk bölümünden emilir TRANSFERİN isimli bir proteine bağlanarak plazmaya taşınır.

Demir eksikliği teşhisinde çok önem taşıyan total demir bağlama kapasitesi ölçümü(TDBK) bu taşıyıcı protein transferinin indirek ölçümüdür.

Demirin atılımı ise; barsak hücreleri, safra, dışkı, tırnaklar, saç ve idrarla birde regl kanamaları ile olur.

                  Yeni doğanda toplam 0.5 gr, erişkinlerde ise 10 katı 5 gr. demir mevcuttur.

Yeni doğan bebekte hemoglobin yoğunluğu yüksektir ve bu 2-3 içinde kan hücrelerinin yıkımı ile hızla azalır burada çıkan demir  depolarda toplanır.

 Ancak bu depo ilk 5-6 ay için yeterli olabilir. Ayrıca erken ve düşük doğum kilosu ile doğan ve yeni doğan döneminde kanamaları olan bebeklerde depo çok daha önce azalma gösterir.

                Anne sütü litrede 0.5 mg, inek sütü litrede 1.5 mg demir içerir. Buna karşın inek sütündeki demirin %10 u, anne sütündeki demirin %49 u barsaktan emilir.

Anne sütü alan bebeklerde 4-6 ay sonra Fe elementi eksilmesi olur.

Zenginleştirilmemiş inek sütü alan bebeklerde sadece sütten yeterli demirin sağlanması için, bebeğin günde yaklaşık 15 lt süt alması gerekir.

DEMİR EKSİKLİĞİNE BAĞLI ANEMİ (KANSIZLIK) NEDENLERİ

·         Diyete bağlı olarak demirin az alınması

·         Artmış demir gereksinimi (prematüre doğum, düşük doğum ağırlığı, siyanotik kalp hastalığı, buluğ çağı)

·         Tekrarlayan ishaller, barsak emiliminin bozuklukları (çöliak hast. Vs.)

·         Kan kayıpları.

·         İnek sütü alerjisi, zenginleştirilmemiş inek sütü ile beslenme.

·         Kanama yapan barsak parazitleri.

·         Asprin ve diğer romatizmal ilaçların sürekli kullanımı.

·          

DEMİR EKSİKLİĞİNE BAĞLI KANSIZLIKTA KLİNİK BELİRTİLER

Bebeklerde kansızlık tablosu genellikle 6 ay ile 2 yaş arasında gelişir.

 Büyümede duraklama;( iştahsızlık  sonucu çocuğun büyümesi geridir, ağırlıkları boylarına göre azdır. Bu çocuklara demir desteği yapıldığında normale dönerler.) Ayrıca toprak yeme , dil papillalarınınsilinmesi, yutma güçlüğü , huzursuzluk, yorgunluk, mental motor gelişme geriliği, algılama fonksiyonlarında azalma (Beynin hızla geliştiği süt çocukluğu döneminde demir eksikliği kalıcı zeka geriliğine sebep olabilir) .

Süt çocuklarının; korku, çekingenlik, anneye aşırı  düşkünlükleri de vücutta demir düşüklüğüne bağlanabilir.

Nefes tutma (katılma nöbeti),kalp hızında artış,fizik performans azalması,enfeksiyonlara yatkınlık vardır. Birde bu çocuklar pancar yediklerinde idrarları kırmızı çıkar.Bu da önemli bir bulgudur.

Demir eksikliği buluğ çağı çocuklarında okul başarısızlığı ve konsantrasyon güçlüğüne de yol açar.

KORUNMA

Gebelerdeki demir eksikliğinin giderilmesi bebekte gelişebilecek anemiyi önler.

·         Zamanında doğan bebekler. Yeteri kadar demir ile zenginleştirilmiş besin almıyorsa 4. Aydan geç olmamak üzere kg başına 1 mg demir ile desteklenmelidir.

·         Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebekler 2 aylıktan başlayarak 12. Aylığa kadar kg başına 2 mg. 1 kg altında doğanlar kg başına 4 mg demir almalıdır.

·         Anne sütü alamayanlara mutlak olarak demir ile zenginleştirilmiş Formulalar verilmelidir.

Verilen demirin emilimini ve bio yararlılığını beraberinde alınan C vitamini ve C vitamini içeren besinler ve birde kalsiyum arttırır.

Tahıllardaki fitatlar, ıspanak, pazı gibi yeşil sebzelerde bulunan okzalad ise emilimi azaltır.

Demirden en zengin besinler : Et ve et ürünleridir. Yumurta sarısı, yeşil sebze ve meyvalarda da demir mevcuttur.

Besinlerle aldığımız tüm demirin yaklaşık %10 u emilebilir.

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ

Kıkrmızı kan hücrelerinin sayı ve renginin azlığı, şekillerinin bozulması hemoglobinin düşüklüğü, ferritin ve serum demirinde azalmanın yanında demir bağlama kapasitesinin artması ile konur.

TEDAVİ

Demir içeren ilaçlarla olur. Demir alımı dişlerde geçici renk değişikliği yapar. İlacı dilin arkasına vermek kısmen bir önlemdir. En sık yan etki (%10-20) ishal veya kabızlıktır. İlaç yemek aralarında verildiğinde emilimi artar fakat yan etkileri çok olur bu nedenle yemekle birlikte veya hemen yemek arkasından verilmesi  önerilir. Sütle bile birlikte verilebilir. Bazı çocuklarda kahvaltıdan yarım saat önce tek doz verilmesi de önerilebilir.

Tedavi ile hemoglabin düzeyi normale geldikten sonra depolarında dolması için tedaviye 2 ay daha devam edilmelidir.

Vücutta demirin birikim yapmasını önlemek amacı ile tedavi 5 aydan uzun sürdürülmemelidir.